دانش آموزان دیرآموز- اختلالات یادگیری در املاء- بدخطی و علل آن و ارائه راهکار
دانش آموزان دیرآموز:
یکی از عمده ترین مشکل هایی که در طول خدمتم با آن برخورد کرده ام کاربادانش آموزان دیرآموز بوده است. در اکثر سالهای خدمتم حداقل سالی یک دانش آموز دیرآموز داشته ام.
دیرآموز:
دانش آموزانی مرزی یا دیر آموز گفته می شود که هوش بهر آن بین 85-70 باشد یعنی به اندازه یک یا دو انحراف معیار مرکز ذهن از میانگین پائین تر است و از نظر رفتار سازشی مشکل خاصی ندارد ولی در یادگیری تحصیلی در برابر همسالان خود مشکل دارد.
بارزترین خصوصیات عاطفی دانش آموزان دیرآموز:
1- پائین بودن اعتماد به نفس
2- ضعف در انگیزه
3- پائین بودن دامنه ی توجه آنهاست.
راهکار: اصولی را که من در آموزش دانش آموزان دیرآموز رعایت کردم موارد ذیل بوده است:
- برای تدریسها و آموزشها به پیش نیازها توجه نمودم.
- به تفاوتهای فردی دانش آموزان توجه داشتم.
- هیچ گاه دانش آموز دیرآموز را با دیگران مقایسه نکردم.(چون مقایسه باعث استرس و بدبینی و تحقیر دانش آموز می شود.)
- هرگاه می خواستم مفهومی را آموزش دهم، مفاهیم را جدا جدا و به تفکیک آموزش می دادم و هیچ گاه در یک زمان چند مفهوم را آموزشی ندادم.
- شرایط تکرار و تمرین را برای او فراهم می نمودم.
- در اموزشها و تدریسها بیشتر از شیوه های مجسم و عینی و فعال استفاده می کردم.
- به تلاش و پیشرفت دانش آموز دیرآموز اهمیت زیادی می دادم و او را تشویق می کردم.
- درساعاتی که اوخسته نبود و قبل از آن استراحت کرده بود آموزش جبرانی برای او می گذاشتم.
- برای انجام بعضی از تمرین ها حق انتخاب به او می دادم تا او صحیح حل کند و هم اعتماد به نفس و عزت نفسش بالا برود و هم تجربه موفقیت آمیز داشته باشد.
- تدریس خصوصی توسط همسالان، در کلاس هر کسی که درسش خوب بود و دارای ظرفیت بالایی بود و جنبه ی آموزش دادن را داشت را انتخاب می کردم تا به فرد دیرآموز آموزش دهد.
- از یادگیری به صورت گروهی هم استفاده می کردم. به این صورت که او رادر گروه های سه نفره که یکی از دانش آموزان عالی و دیگر شاگرد متوسطی در آن قرار داشت، گروه بندی می کردم و هنگامی که گروه موفق می شد، همه ی گروه تشویق می شد و از این طریق دانش آموز دیرآموز هم تشویق می شد.
- کوتاه کردن تکلیف: به دانش آموز دیرآموز بیشتر از بقیه تکلیف نمی دادم. بلکه فقط تکالیف متنوع و با کیفیت به او می دادم و فرصت انجام آن را هم بیشتر مشخص می کردم.
- در مواقعی که مشکل پیش می آمد به شخص کودک حمله نمی کردم بلکه فقط کار زشت او را زیر سوال می بردم.
- ساده کردن و ساده سازی سطح دروس برای فرد دیرآموز از دیگر کارهایم بود.
- با توجه به اینکه کودکان دیرآموز قادر به تمرکز لازم نیستند. عادت به دقت و توجه در آنان را مورد تأکید قرار می دادم.
- به طور مداوم با ولی دانش آموز دیرآموز در تماس بودم و در مورد ضعف ه و قوتهای دانش آموز با ولی او بحث و گفتگو می کردم و سعی می کردم فعالیتهای کودک در خانه مکمل کارهای مدرسه ی او باشد و خانواده با آگاهی کامل به کودک خود کمک کند.
اختلالات یادگیری در املا :
مشکل دیگری که در اکثر سال های خدمتم با آن روبرو بوده ام اشکالات املایی دانش آموزان بوده که اشکالات املایی دانش آموزان از دیدگاه زبان شناختی بر اثر اشکالات رسم الخطی ، تأثیر لهجه و گویش محلی دانش آموزان و فرایندهای آوایی حذف ، تبدیل و افزایش و قلب به وجود می آیند و از دیدگاه روان شناختی از ماورد زیر سرچشمه می گیرند.
1- نارسا نویسی
2- ضعف در حافظه دیداری
3- ضعف در حساسیت شنیداری
4- وارونه نویسی یا قرینه نویسی
5- عدم دقت
نارسا نویسی :
خطاهای متداولی که در نوشتن دانش آموزان با آن برخورد داشته ام :
1- کج نویسی
2- پرفشار نویسی
3- کم رنگ نویسی
4- پررنگ نویسی
5- زاویه دار نویسی
6- نا مرتب نویسی
7- فاصله گذاری بیش از حد
8- بزرگ یا کوچک نویسی بیش از حد
بوده است.
اقداماتی که برای نارسا نویسی انجام داده ام بدین شرح است :
1- ابتدا از دانش آموز نارسانویس می خواستم با مداد خطوطی را به دلخواه رسم کند
2- سپس از او می خواستم که در منزل و مدرسه به دلخواه نقاشی کرده و رنگ بزند.
3- به وضعیت نشستن کودک توجه نموده و آن را اصلاح کردم ، او باید کاملاً راحت روی صندلی می نشست.
4- توجه به این که کاغذ یا دفترش ، راست باشد ، لبه کاغذ با لبه میزش بیش از 15 درجه انحنا نداشته باشد.
5- نحوه مداد گرفتن دانش آموز را کنترل نموده و شیوه درست گرفتن مداد را به او آموزش میدادم.
6- اگر انگشتان و عضلات کوچک و بزرگ دست او ضعیف بود از او می خواستم از مدادهای باریک و قطر کمتر استفاده کنم .
7- برای تقویت عضلات دست از اولیای او می خواستم در منزل از فعالیت های زیر استفاده کند: الف- مچاله کردن روزنامه ، ب- بریدن اشکال مختلف با استفاده از قیچی ، ج- بستن بند کفش و زیپ لباس و دکمه ، د- رسم دو خط موازی و سپس بین دو خط موازی بنویسند
تمیز دیداری :
بعضی از دانش آموزان در تمیز دیداری دچار مشکل بودند مثلاً زود را دوز یا خانه را چانه مینوشتند که برای تقویت در تمیز دیداری کارتهایی به این صورت تهیه می کردم.
کلمه |
کلمه سمت راست را در بین کلمات دیگر پیدا کن |
||||
دانش |
رانش |
دانش |
داش |
روش |
دانشور |
یا حرف یا صدای مورد نظر را در کلمات مشخص زیر ، پر رنگ می کردند.
س- خروس سماور لباس سگ
کارت هایی هم تهیه نموده که حروف الفبا را در جهات مختلف روی آن نوشته و از دانش آموز می خواستم با چرخاندن کارت حروفی که درست در مقابل او قرار می گرفت را بخواند.
- از او می خواستم حروف و کلماتی را که به صورت ناقص نوشته ام را تکمیل کند.
- تصاویر نقطه چین را پر رنگ کند.
- تصاویر ساده هندسی را پر رنگ کند.
حافظه توالی دیداری :
این مهارت به توانایی یادآوری آن چه دیده ایم به همان ترتیبی که بوده مربوط می شود. دانش آموزانی که از این مهارت به اندازه کافی برخوردار نبودند و در تجسم توالی و ترتیب حروف دچار مشکل بودند.
راهکار :
یک کارت مقوایی که روی آن سه کلمه نوشته شده بود را به دانش آموزان نشان می دادم و بعد آن را مخفی کرده و از او می خواستم آن کلمات را به ترتیب بازگو کند. پس از انجام موفقیت آمیز این تمرین کارت هایی با تعداد بیشتری از کلمات را به وی نشان داده و همان تمرین را دنبال می کردم تا مشکل او حل شود.
حساسیت شنیداری :
برای ترمیم حساسیت شنیداری می توان چند وسیله را با تلفظ های مختلف بیان کرد و از دانش آموز صحیح آن را سؤال کرد. مانند مسواک یا مسباک ، صداهایی که در نوار صداهای آمادگی بود را استفاده کرده و از دانش آموز می خواستم گوش داده و صدای هر کدام را تشخیص داده و به من بگوید. و یا چشمان دانش آموز را با دستمال می بستم و از هم کلاسی هایش می خواستم نام او را صدا بزند و باید او دوستش را تشخیص می داد و می گفت صدای چه کسی هست ؟
وارونه نویسی :
بعضی از دانش آموزان به هنگام نوشتن املاء واژه ها را صحیح ولی وارونه یا قرینه می نوشتند.
اقدامات لازم برای رفع وارونه نویسی و قرینه نویسی :
عروسکی که دست و پاهایش قابلیت حرکت داشت را به کلاس آورده و اندام های او را یک به یک به چپ و راست و بالا و پایین حرکت می دادم و از کودک می خواستم همان حرکات را تقلید کند. و یا از او می خواستم اعضای بدن خود را شناسایی کند و نام آن ها را بگوید و یا نام آن ها را می گفتم تا او نشان دهد.
در زنگ های ورزش بازی آینه بازی را انجام می دادیم. به این صورت که یکی از دوستانش روبروی کودک می ایستاد و یکی از اندام هایش را حرکت می داد. دانش آموز وارونه نویس باید همان حرکت را تکرار می کرد.
روش چند حسی :
با استفاده از حواس مختلف این کودکان ، توازن و تعادلی برای استفاده از حس بینایی ، شنوایی و لامسه را در نظر می گرفتند و برای یادگیری از مجموعه حواس خود استفاده می کردند.
روش سازماندهی اعصاب مرکزی :
دانش آموز در آن با تمرین های مختلفی شامل تأکید بر خزیدن ، چهار دست و پا رفتن و حرکت تقاطعی دست و پا نظم رشد سیستم اعصاب مرکزی که در مرحله قبل از مرحله رشد نیافته دوباره بازسازی می کنند تا تأخیر مرحله رشد نیافته را جبران کنند.
تکالیف درسی :
سعی کردم برای رفع اختلالات املایی تکالیف را تمرکز یافته و هدفمند طراحی کنم و برای گروه های همگنی از دانش آموزان که از نظر سبک و روش یادگیری یکسان بودند ، تکالیفی متناسب با آن ها طراحی و تعیین می کردم. و سعی کردم تکالیف تابع توان دانش اموزان باشد و مایه سرگرمی ان ها نه مایه عذاب و ناراحتی آن ها.
مثل نوشتم کلمات کلیدی با خمیربازی یا مواد دور ریختنی ، نوشتن تکلیف آبکی ، تمرین های متفاوت جهت شمارش دندانه و نقطه ، دوختن کلمات کلیدی روی پارچه سفید.
نوشتن املاهای خنده دار و داستان سازی با کلمات و یا این که کلمه ای را روی تخته نوشته و از دانش آموزان می خواهم کلمه بعدی با صدای آخر کلمه قبلی یکی باشد و همچنان تا جایی که می تواند ادامه دهد.
یکی دیگر از مشکلاتی که در طول خدمتم با آن مواجه شدم بی انگیزه بودن تعدادی از دانش آموزان به درس و مدرسه و کم توجهی آنان به درس بود. و چون انگیزش عامل مهمی در یادگیری مؤثر و پویایی بود به فکر راه حل هایی افتاد و پس از به کارگیری روش ذیل سعی در تقویت انگیزه درونی آنان کرده و موفق هم شدم.
بد خطی :
یکی دیگر از مشکلاتی که در این چند سال با آن برخورد کرده ام بد خطی تعدادی از دانش آموزان بوده که ابتدا علل بدخطی را شناسایی کرده و بعد برای برطرف کردن آن کوشیدم.
علل بدخطی :
1- توجه نکردن دانش آموزان به خط زمینه
2- اعتماد به نفس نداشتن هنگام نوشتن
3- وجود اختلالات یادگیری در دانش آموز
4- تندنویسی تکالیف
5- فشردگی برنامه کلاسی در یک روز
6- استفاده از ابزار نامناسب از جمله مداد کوتاه و دفتر نامناسب
7- بی دقتی هنگام نوشتن و رعایت نکردن هم شکلی ، هم اندازه و هم فاصله بودن واژگان
8- تراکم بیش از حد دانش آموزان در کلاس و نداشتن فضای مناسب و کافی برای نوشتن
9- بی توجهی معلم به چپ دستی یا راست دستی دانش آموز
راهکارهایی که برای رفع بدخطی در نظر گرفتم :
- ابتدا سعی کردم خودم وقتی می خواهم سرمشقی بدهم اصول صحیح نوشتن را رعایت کنم و بر روی هم اندازه و هم فاصله تأکید فراوان کردم.
- با رسیدگی انفرادی به نوشته های کودکان ، دلیل بدخطی بعضی ها بررسی و تمهیداتی برای او اندیشه می شد.
- علاقه و انگیزه برای صحیح نوشتن و زیبا نویسی را در کودکان تقویت کردم.
- مقدار تکالیف را متناسب با توانایی فراگیران می دادم.
- سعی کردم فضای مناسب و کافی برای نوشتن داشته باشند.
- توجه به چپ دست ها و نشاندن آن ها در سمت چپ نیمکت.
- تقویت اعتماد به نفس در بچه ها و سعی در بالا بردن عزت نفس آن ها
- از وابسته کردن بیش از حد دانش آموز به خودم هم دوری کردم.
یکی از کارهای ابتکاری : نیم دایره های ترکیبی اعداد
هدف : آموزش راحت تر و سریع تر مفهوم ترکیبی اعداد
روش استفاده :
سال های قبل برای آموزش و تدریس مفهوم ترکیبی عدد ، مثلاً 5 ابتدا از 5 نفر از دانش آموزان می خواستم پای تخته و جلوی کلاس بیایند در ابتدا تعداد کل را از دانش آموزان دیگر پرسیده و پس از آن از 5 نفر از دانش آموزان جلوی کلاس می خواستم که به دو دسته تقسیم شوند و این کار را آن قدر انجام دهند که هم همه ی شکل های مختلف را انجام دهند و هم تکراری نباشد. و یا از آن ها میخواستم تا از کیسه ی نخود و لوبیای خود به طور تصادفی 5 عدد نخود و لوبیا درآورند و هر دانش آموز تعداد نخود و لوبیای خود را بگوید و ترکیب ها را روی تخته می نوشتیم و ترکیب های تکراری را پاک می کردیم.
من برای راحت تر شدن کار بچه ها و به وضوح دیدن تفکیک مفهوم ترکیب اعداد و صرفه جویی در وقت این نیم دایره های مقوایی را درست کردم که برای تدریس ترکیب هر عدد ، به تعداد همان عدد روی نیم دایره عکس چسباندم و یک کش که شل نباشد و متناسب و اندازه نیم دایره باشد را روی نیم دایره انداختم و با جا به جا کردن کش بین تصاویر نیم دایره می توان به راحتی و به وضوح ترکیب ها و افراز مجموعه به دو مجموعه جدا از هم را به بچه ها آموزش داد. پس از آن که یکی از اعداد را تدریس کرده برای تدریس عدد دیگری از دانش آموزان و والدین آنان خواستم تا خودشان هم این نیم دایره ها را که به راحتی درست می شود را درست کرده و روی آن به تعداد عدد، یا عکس بچسبانند یا نقاشی کنند و یک کش روی آن بیندازند و برای تدریس های بعدی خودشان تفکیک مجموعه را انجام دهند.
